Εχιονίγα

Θερινές εκδηλώσεις

Ο Μορφωτικός Σύλλογος Σκήτης Κοζάνης "Εύξεινος" στα πλαίσια των ετήσιων εκδηλώσεών του, εντάσει και αυτό το τετραήμερο μέσα στον Ιούλιο. Για φέτος το Δ.Σ σας καλεί να συμμετάσχετε στις ακόλουθες εκδηλώσεις. Γνωρίζοντας την δύσκολη οικονομική περίοδο, οι τιμές είναι συνειδητά χαμηλές για τη δική σας εξυπηρέτηση.

*Τετάρτη 7 Ιουλίου~Βραδιά αφιερωμένη στους μικρούς μας φίλους (κλόουν)~Έναρξη 21:00 ~ Είσοδος Ελεύθερη

*Πέμπτη 8 Ιουλίου~Χορευτικά συγκροτήματα: Μορφωτικός Σύλλογος Μεταμόρφωσης, Πολιτιστικός Σύλλογος Γαλάτειας, Εύξεινος Λέσχη Κοζάνης, Χορευτικός Όμιλος "Αντάμωμαν", Μορφωτικός Σύλλογος Πολυμύλου, Σύλλογος Ποντίων και Μικρασιατών Γρεβενών, Μορφωτικός Σύλλογος Σκήτης ~Έναρξη 21:00~ Είσοδος Ελεύθερη

*Παρασκευή 9 Ιουλίου~ Θεατρική βραδιά~Ο Σύλλογος Ποντίων Μικρασιατών Γρεβενών παρουσιάζει τις ''Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη"-"Οι γαρήδες ση Βουλήν" στην ποντιακή διάλεκτο~ Έναρξη 21:30 ~ Είσοδος 5€

* Σάββατο 10 Ιουλίου~Ποντιακή βραδιά με χορούς μέχρι το ξημέρωμα~Τραγουδούν: Θεοδωρίδης Παναγιώτης και Παρχαρίδης Στάθης, Λύρα: Σανίδης Γιάννης~ Έναρξη 21:00~Είσοδος 5€

Ευχόμαστε να σας δούμε από κοντά και να διασκεδάσετε μαζί μας!!
Με τιμή το Δ.Σ

Λίγα λόγια για το χωριό μας....

Η Σκήτη ανήκει στην επαρχία Κοζάνης και στον ομόνυμο δήμο της. Απέχει από την πόλη της Κοζάνης περίπου 15 χιλιόμετρα και βρίσκεται δυτικά αυτής. Μαζί με τα χωριά Αλωνάκια, Ανθότοπο-Κηπάρι, Ξηρολίμνη και κοκκιναρά, που βρίσκονται σε ακτίνα 3 χιλιομέτρων, αποτελούν τα λεγόμενα "Καραγιάννια". Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 730 μέτρα. Το χωριό είναι προσήλιο και προφυλαγμένο από τους βόριους άνεμους. Αυτό φαίνεται και από τις πολλές αμυγδαλιές της, οι οποίες είναι πάντα φορτωμένες.

Το χωριό είναι χτισμένο σε περισσότερο από 1500 μέτρα μήκος, διότι τα σπίτια είναι διάσπαρτα. Είναι χωρισμένο σε δύο μαχαλάδες (γειτονιές) και αυτό λόγο των κλήρων (χωραφιών) που υπήρχαν ενδιάμεσα αυτών. Μετά το 2003, τα χωράφια αυτά έγιναν οικόπεδα, έτσι ώστε να οικοδομηθούν και το κενό αυτό που σχηματιζόταν, σιγά-σιγά να εξαληφθεί, όπως και γίνεται.
Η Σκήτη είναι χτισμένη έτσι ώστε να προφυλάσσεται από το βοριά.

Προς το νότο, σε απόσταση λιγότερη του 1 χιλιομέτρου, βρίσκεται το χωριό "Ξηρολίμνη". Βορειοανατολικά, σε μικρή απόσταση, βρίσκεται ο συνοικισμός "Κοκκιναράς", που με τη Σκήτη αποτελούν μια κοινότητα. Ανατολικά βρίσκεται η κοινότητα "Αλωνάκια". Δυτικά εκτείνεται το βουνό "Καϊάπασιν" και προς βορρά το λεγόμενο "Παρχάρ".

Παλαιότερα η Σκήτη, επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ονομάζονταν ως "Ντετελέρ", που στα τούρκικα σημαίνει τόπος ασκητών, εξού και η ονομασία του χωριού, ως Σκήτη. Σήμερα ακόμα προσφωνούν το χωριό με την παλαιά ονομασία, ως Τετελέρ και όχι ως Ντετελέρ, χάρην ευφωνίας.

Στη Σκήτη μπορείτε να φθάσετε χρησιμοποιώντας το δημόσιο δρόμο, ο οποίος εννώνει την πόλη της Κοζάνης με τη Σιάτιστα ή επιλέγοντας την Εγνατία οδό, όπου υπάρχει κόμβος εξόδου και εισόδου, μεταξύ του κόμβου των Κοίλων και της Σιάτιστας.

Νοτιοδυτικά της Σκήτης, σε απόσταση 5000 μέτρων, υπάρχει μια πηγή, από την οποία υδρεύονται η Σκήτη, η Ξηρολίμνη και τα Αλωνάκια, από το 1932. Πηγάδια και ποτάμια δεν υπάρχουν στο χωριό. Παλαιότερα περνούσε ένας χείμαρος μέσα από το χωριό, του οποίου ανακόπηκε η πορεία με φράγμα που κατασκευάστηκε βόρεια του χωριού.

Είχε κάποτε αξιόλογα Δάση. Κατεστράφησαν όμως από τους χωρικούς, κυρίως στην κατοχή. Σήμερα γίνεται προσπάθεια για αναδάσωση της περιοχής.

Το λιβάδι της Σκήτης είναι το λεγόμενο "παρχάρ" στο οποίο ανεβάζουν οι κτηνοτρόφοι τα κοπάδια τους στις αρχές του Μάρτη και κατεβαίνουν πάλι στο χωριό, κάπου στο Νοέμβριο.

Οι κάτοικοι της Σκήτης, οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία, καλλιεργούν δημητριακά, κρεμμύδια, πατάτες και καπνά περί τα 600 στρέμματα το χρόνο. Επίσης καλλιεργούνται και τριφύλλια.

Το κλίμα στην ευρύτερη περιοχή, είναι ηπειρωτικό. Επικρατεί πολύ κρύο την περίοδο του χειμώνα, με αρκετές χιονοπτώσεις και πολλές φορές βαθμούς υπό του μηδενός. Το δε καλοκαίρι επικρατεί ζέστη, δίχως υγρασία. ή εναλλαγές των εποχών είναι εμφανείς. Λόγω του ότι το χωριό είναι προσήλιο και προστατευμένο από τους βόριους άνεμους κάνει και το τοπικό κλίμα, ακόμα πιο ωραίο!

Κάτοικοι:
Προπολεμικά, οι κάτοικοι ανέρχονταν περί τους 1300. Σήμερα δε φτάνουν τους 600. Πολλοί από τους κατοίκους μετανάστευσαν στον Ελλαδικό χώρο, κυρίως στη βέροια, Θεσσαλονίκη, αλλά και στο εξωτερικό σε πολλές χώρες, μεταξύ αυτών η Αυστραλία, Γερμανία, ΗΠΑ, Καναδά.
Όλοι, ανεξασρτήτως οι κάτοικοι είναι πρόσφυγες. Οι περισσότεροι ήρθαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών (συνθήκη της Λωζάνης). Ελάχιστοι πριν και λιγότεροι μεταξύ 1935-38.
Το 98% είναι Ποντιακής καταγωγής, με καταγωγή από την ευρύτερη περιοχή της Τραπεζούντας, κυρίως από χωριά της Ιστορικής ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ. Από τα χωριά Λαραχανή, Γαλίαινα, Χαψίκαιϊ. Επίσης από τα Στάμαν, από την Προύσα και τα περίχωρά της.
Πριν έρθουν οι πρόσφυγες Πόντιοι, στο "Ντετελέρ" κατοικούσαν μόνο Τούρκοι. Με τον ερχομό των Ποντίων, οι οικογένειες αυτές έμειναν μόνο για 2 χρόνια και έπειτα έφυγαν όλες! Το 1932 έγινε αναδιανομή και έτσι οι κάτοικοι είχαν δικές τους καλλιεργήσιμες εκτάσεις.
Στον πόλεμο του 1940, η Σκήτη για την πίστη του Χριστού και την ελευθερία της πατρίδος θυσίασε 3 παιδιά της:
α) Τριανταφυλλίδης Γεώργιος του Στυλιανού (στρατιώτης στο μέτωπο)
β) Ανδρέογλου Αντώνιος του Ιωάννου (στρατιώτης στο μέτωπο)
γ) Γιάνογλου Ιωάννης του Νικολάου (στρατιώτης στο μέτωπο)
Το 1944 έχασε στα Πετρανά 5 παληκάρια τελείως άδικα. Συνωμότες Γερμανοί και Κομμουνιστές, συγκέντρωσαν περίπου 250 άνδρες και τους σκότωσαν. μεταξύ αυτών ήταν και οι 5 από τη Σκήτη:
α) Τρικυλίδη Ευστάθιο του Ιωάννου
β) Διαμαντίδη κψνσταντίνο του Ιωάννου
γ) Δημητριάδη Χρήστο του Γεωργίου
δ) Τριανταφυλλίδη Ιωάννη του Ευσταθίου
ε) Γεωργιάδη Ιωάννη του γεωργίου

Επώνυμα που θα βρείτε στη Σκήτη

Στη Σκήτη θα βρείτε τα παρακάτω επώνυμα. Εδώ καταγράφεται ο τόπος καταγωγής και το επώνυμο με αλφαβητική σειρά:

Από την Αδολή:
• Ζιγανιτίδης

Από την περιοχή της Γαλίαινας:
• Κεχαΐδης
• Κιαχίδης

Από το χωριό Λαραχανή:
• Ανδρεάδης
• Ασκαρίδης
• Βασιλειάδης
• Δημητριάδης
• Διαμαντίδης
• Κοτσαλίδης
• Λαμπριανίδης
• Μαρασλίδης
• Παπαδόπουλος
• Παρασκευόπουλος
• Παυλίδης
• Σαββίδης
• Σαλακίδης
• Σκεντερίδης
• Σταυριανίδης
• Στεφανίδης
• Συμελίδης
• Σωτηριάδης
• Τασκασαπλίδης
• Τρικελίδης
• Τρισκελίδης
• Τρικυλίδης
• Τσαλικίδης
• Τσαφαρίδης
• Χρυσοστομίδης

Από την Πάφρα:
• Δεληβάνογλου

Από την Προύσα:
• Ανδρέογλου
• Γιάννογλου
• Δάνογλου
• Κομάτογλου
• Κώστογλου
• Μητσάκογλου
• Πάλογλου
• Πατσάκογλου
• Χαμψής

Από το Στάμαν:
• Αλεξανδρίδης
• Κεΐσίδης
• Κοσμίδης
• Νικολαΐδης

Από το Χαψίκιοϊ:
• Αποστολίδης
• Πανιτσίδης
• Τοπαλίδης
• Τριανταφυλλίδης
• Τσακαλίδης
• Τσιμπλίδης

Λαραχανή

Χωριό της Ματσούκας του νομού Τραπεζούντας. Σημερινή ονομασία Akarsu, όπως επίσης είναι γνωστή ως Larhan. Βρίσκεται σε απόσταση 7,5 χλμ νοτιοδυτικά της Ματσούκας (Τσεβιζλούκ), και σχεδόν 38 χλμ στα νότια της Τραπεζούντας. 3 ώρες με τα πόδια από τη Ματσούκα, 9 από την Τραπεζούντα και 3,5 ώρες από το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά. Η Λαραχανή διασχίζεται από τον ποταμό Νικάχολα, που κοντά στο «Κουσπιδί» ενώνεται με τον πυξίτη ποταμό (Τη Παναΐας το ποτάμ’). Πιο κάτω, κοντά στη Ματσούκα, τα δυο ποτάμια ενώνονται με το μεγάλο ποτάμι που έρχονταν από το Χαψίκιοϊ. Το χωριό συνορεύει: Ανατολικά με το βουνό «Φοσίν», δυτικά με την οροσειρά «Καράκαπαν», βόρεια με την κούτουλα και νότια με τον ποταμό Νικάχολα.
Πληθυσμός: Κάπου 30 χριστιανικές και 40 τούρκικες οικογένειες. Μιλούσαν κατά κύριω λόγο την ποντιακή γλώσσα, αλλά οι άντρες μιλούσαν και τα τούρκικα.
Η Λαραχανή αποτελούνταν από τους εξής μαχαλάδες: 1)Λυκοματάντων, 2)Τρικιλάντων (Μαντρία), 3)Σιαμανάντων, 4)Καστελλά, 5)Καρακεζάντων, 6)Γουμερά, 7)Σκεντεράντων, 8)Κουρκουλούκ, 9)Χαντζιουράντων
Τα γειτονικά χωριά της Λαραχανής ήταν: Κουσπιδί, Κούτουλα, Άγουρσα, Σκόπε, Αγουρζενόν, Σκαλίτα, Κοργκίθ’, Βερίζενα.
Το κλίμα είναι ηπειρωτικό, δροσερό το καλοκαίρι και αρκετά ψυχρό το χειμώνα. Η περιοχή και η βλάστηση πλούσια σε καρυδιές, αχλαδιές, μηλιές, κερασιές, βελανιδιές, οξιές, τεβόρα(είδος ελάτης), φτελίδεα(καραγάτσια).
Εκκλησίες υπήρχαν αρκετές. Ο Άγιος Γεώργιος στη μέση του χωριού (Το καθολικόν η εκκλησία). Ο Άγιος Θεόδωρος και Άγιος Κωνσταντίνος στη Γουμερά. Ο Άγιος Θεόδωρος στο Κουρκουλούκ. Ο Άγιος Ιωάννης (θεολόγος) στο Τρικιλάντων. Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος στου Σκεντεράντων. Στου Καστελλά, ο Άγιος Γρηγόριος και ο Άγιος Θεόδωρος. Και η Ύψωση του τίμιου Σταυρού στου Χαντζιουράντων. Πανυγήριζαν κάθε χρόνο ο Άγιος Θεόδωρος και ο Άγιος Γεώργιος. Εκκλησιαστική υπαγωγή είχαν στον επίσκοπο Ροδοπόλεως (Λιβερά).
Επίσης υπήρχε και ένα τούρκικο τζαμί.
Παρχάρια: Άγιος Χριστόφορος.
Σχολεία: Κοντά στον Άγιο Γεώργιο (το καθολικόν ). Ένα δίπατο εξατάξιο, μόνο αρρένων. Στο μαχαλά «Καστελλά» ένα μικρό με ένα δάσκαλο. Στα σχολεία διδάσκονταν ελληνική ιστορία, ιερά ιστορία, αριθμητική, γραμματική, μουσική και γυμναστική. Στο χωριό λειτουργούσε και τούρκικο σχολείο.
Κύρια επαγγέλματα ήταν η γεωργία και κτηνοτροφία. Επίσης υπήρχαν και χτίστες και ασβεστάδες.
Τοπωνύμια του χωριού: «Μαντρία» στα ανατολικά, «Σούχρα» στου Καστελλά, «Βελτσή», «Τη χαρίτα το Κοιλάδ’». Το 1860 το χωριό υπέφερε από επιδημία πανώλης και οι οικογένειες σκόρπισαν στη γύρω περιοχή. Από τότε έμεινε και το τοπωνύμιο «τη Χαρίτα το Κοιλάδ’»
Ο γάμος στη Λαραχανή παρουσιάζει μια ιδιορρυθμία. Τη νύφη και το γαμπρό επέλεγαν οι συμπέθεροι ερήμειν των μελλονύμφων. Εκείνο που είχε μεγάλη ιδιαιτερότητα ήταν ότι συνήθως η νύφη ήταν μεγαλύτερη από το γαμπρό. Ο γαμπρός ήταν μεταξύ 10-12 ετών και η νύφη 16-22. Όταν ατακτούσε ο 10χρονος γαμπρός η γυναίκα του, που ήταν μεγαλύτερη, τον ξυλοφόρτωνε. Αυτός πήγαινε στη μητέρα του να παραπονεθεί και τις έτρωγε και από κει. Τέτοιου είδους γάμοι γίνονταν για εθνικούς λόγους καθαρά! Οι Τούρκοι σέβονταν τις χριστιανές που ήταν παντρεμένες, οπότε δεν μπορούσαν να τις ατιμάσουν ή να τις απαγάγουν. Έτσι κατέφευγαν οι Πόντιοι να «σουμαδεύουν» (αρραβωνιάζουν) τα παιδιά, ακόμα και από την κούνια!

Χαψίκιοϊ

Κοινή ονομασία τεσσάρων χωριών της Άνω Ματσούκας των Ζάβερα, Τσαχαράντων, Μερινάντων, Φαργανάντων. Βρίσκονται όλα επάνω στο δρόμο Τραπεζούντας-Αργυρούπολης, 55 χλμ νότια της Τραπεζούντας πριν από την Οροσειρά της Ζύγανας και δίπλα στον ποταμό Πρύτανη. Κεντρικό χωριό ήταν το Τσαχαράντων. Και τα 4 χωριά μαζί είχαν 1300 κάτοικους, όλοι Έλληνες, χωρίς ούτε ένα Τούρκο. Σε κάθε χωριό υπήρχε ελληνικό σχολείο και 1 ή 2 εκκλησίες. Από το 1880, στη Ζάβερα, λειτουργούσε και σχολαρχείο με εφτά τάξεις. Οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων ήταν η γεωργία και κτηνοτροφία. Ελάχιστοι μετανάστευσαν στη Ρωσία. Το Χαψίκιοϊ ήταν ένας μικρός συγκοινωνιακός σταθμός που εξυπηρετούσε με τα πολλά καραβάνια, που είχαν προορισμό είτε την Περσία, είτε την Τραπεζούντα.Τα 4 χωριά, αποτελούσαν ένα τμήμα της Άνω Ματσούκας, την παλαιοματσούκα, όπου βρίσκονταν και το βυζαντινό κάστρο, το παλαιόκαστρο, το κάστρο της Αγίας Σωτήρας της Ζάβερας. Στα μέσα του 19ου αι. στο Χαψίκιοϊ υπήρχαν και 200 κρυπτοχριστιανοί.

Στάμαν

Χωριό της Άνω Ματσούκας, δυτικά της Ζάβερας. Είχε προ του 1922, 350 κάτοικους, από τους οποίους οι 275 ήταν Έλληνες. Χωρίζονταν σε 4 συνοικίες (μαχαλάδες) : 1)Ραχίν, 2)Χαλάβ’, 3)Σκεπαρί, 4)Κουϊρουκάντων. Το χωριό είχε δημοτικό σχολείο, δυο εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και των Αγίων Πέτρου και Παύλου. Υπήρχαν επίσης, και 5 εξωκκλήσια. Οι κάτοικοι ήταν κυρίως γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Μετά το διωγμό, όσους από τους κατοίκους σώθηκαν, ήρθαν κυρίως σε χωριά της Κοζάνης. (Κοιλάδα και Σκήτη κυρίως).

Γαλίενα ή Γαλίανα

Περιοχή της Ματσούκας όπου άρχιζε από το Διπόταμο, δηλαδή από το σημείο που ενώνονταν οι 2 βραχίονες του Πυξίτη ποταμού. Το όνομα Γαλίαινα ισχυρίζονται ορισμένοι ότι προέρχεται από τη λέξη «γάλα», διότι η περιοχή είχε αρκετή κτηνοτροφία. Άλλοι ισχυρίζονται πως προέρχεται από τη λέξη «κάλλια» που σημαίνει «μεταλλεία». Πράγματι υπάρχουν μεταλλεία στο όρος Μανόη, όπου ακόμα σώζονται μερικές είσοδοι των σπηλαίων τους. Επίσης υπάρχουν στο Παρχάρ’ Γελέφ, όπως και στο παρχάρ’ Ζεμπερέκ.
Η Γαλίαινα περιλάμβανε τις περιοχές:
1) Τη δυτική πλευρά του όρους Τούφα, που άρχιζε από τον Μιχιρτσή εκεί που ενώνονται οι δυο βραχίονες του Πυξίτη, από τους οποίους ο ένας κατεβαίνει ανατολικά από τη Γαλίαινα και ο άλλος από το Τσεβιζλούκ (Μάτσκα), όπου κάτω από το χωριό Τούφα υπήρχε το ονομαστό «Τη Τρίχας το γεφύρι» κατά την παράδοση.
2) Την ανατολική πλευρά του όρους Πίλταγη ή Μούλκταγη
3) Το ανάμεσα σ’ αυτά περικλειόμενα βουνό της Κολιάχας που άρχιζε από το Διπόταμο και έφτανε προς Βορρά μέχρι τη Σάντα.
Η Γαλίαινα είναι το ανατολικό τμήμα της Ματσούκας με την ιστορική μονή του Αγίου Γεωργίου του Περιστερεώτα, περιλαμβάνει 19 χωριά, τα περισσότερα αμιγώς ελληνικά:
1) Κούτουλα, 2) Μαχουλέξα, 3) Πιπάτ’, 4) Τερμιτζάντων, 5) Ρωμανού, 6) Μαντρανόν, 7) Κατρούλ’, 8) Τσιναλάντων, 9) Μισαηλάντων, 10) Μεσοχώρ’, 11) Βάλαινα, 12) Ζαβρία, 13) Αρμενού, 14) Σεϊτανάντων, 15) Ζίλμα, 16) Κουστουλάντων, 17) Κοτύλια, 18) Τσουπανού, 19) Λιβαδία
Στα μέσα του 19ου αι. είχε γύρω στους 3000 κατοίκους, οι 1950 ήταν φανεροί, 500 κρυφοί (κλωστοί) και 550 μουσουλμάνοι. Το 1922 0 πληθυσμός έφτανε τους 4500.
Κάθε χωριό είχε και το σχολείο του. Επίσης υπήρχε το τετρατάξιο ημι-γυμνάσιο που δημιούργησαν το 1909 οι αδερφοί της μονής του Αγ.Γεωργίου Περιστερεώτα, στο κέντρο της Γαλίαινας, στη θέση Γέφυρα. Εκτός από ελληνικά και τούρκικα, διδάσκονταν και Γαλλικά. Όσοι τέλειωναν επιτυχής πήγαιναν στο φροντιστήριο της Τραπεζούντας.

Προύσα

Πόλη της Βιθυνίας που πήρε το όνομά της από το βασιλιά Προυσία Α’. Κατά το Στράβωνα, ωστόσο, ιδρυτής της ήταν ο βασιλιάς της Βιθυνίας Προυσίας, σύγχρονος του Κύρου Α’ του Μεγάλου, βασιλιά των Περσών. Η Προύσα περιήλθε στην κυριαρχία των Ρωμαίων , όταν ο βασιλιάς Νικομήδης Γ’ άφησε πεθαίνοντας μια διαθήκη του τη χώρα στους Ρωμαίους. Στη Βυζαντινή περίοδο η πόλη γνώρισε ιδιαίτερη ακμή. Το 1097 καταλήφθηκε από τους Σελτζούκους. Το 1326 πολιορκήθηκε επί ένα χρόνο από το Οσμάν και παραδόθηκε στο γιο του Ορχάν με συνθήκη. Λίγο αργότερα έγινε πρωτεύουσα του οθωμανικού κράτους. Ως το 1922 ζούσαν στην Προύσα αρκετοί Έλληνες, οι περισσότεροι από τους ασχολούνταν με τη σηροτροφία και τη βιοτεχνία των μεταξωτών υφασμάτων.

Πάφρα

Πόλη του Δυτικού Πόντου, η «Αλύα» των αρχαίων και «Γαζηλών» κατά το Στράβωνα. Βρίσκεται μεταξύ της Σινώπης (100χλμ) και Αμισού (40χλμ). Επίνειό της είναι το Κουμτσουγκάζ της Μαύρης θάλασσας, το αρχαίο «Κωνώπειον» του Αρριανού. Το 1870 από τους 8000 κατοίκους, οι 2000 ήταν Έλληνες και 1600 Αρμένιοι. Υπήρχαν ελληνόφωνοι αλλά και τουρκόφωνοι. Οι Παφραίοι διατήρησαν τα ελληνικά σχολεία και μάλιστα πολλοί διατήρησαν τη γραφή των τούρκικων λέξεων με τους ελληνικούς χαρακτήρες. Η επαρχία της Πάφρας, είχε την πόλη της Πάφρας, 116 χωριά αμιγώς ελληνικά, 1 επισκοπική εκκλησία, 107 ναούς, 1 μονή (Παναγία η Μάγαρα), 1 ημι-γυμνάσιο, 80 σχολεία αρρένων, 17 σχολεία θηλέων, 2 νηπιαγωγεία και 4500 μαθητές, 2 αδελφότητες, 3 σύλλογοι, 1 αναγνωστήριο, 1 θέατρο 400 θέσεων. Τη μαύρη περίοδο 1914-1922 σκοτώθηκαν ή εξοντώθηκαν περισσότεροι από 30000 Παφραίοι.